ایرانشناسان درگذشته، در 35 سال گذشته
نویسنده: سید محمدحسین مرعشی
1357ش/ 1978م.
1. درگذشت گئورگ مورگن اشتیرنه/ Georg Valentin Morgenstierne (متولد 1892)، متن‌شناس نامدار نروژی، کارشناس زبان‌ها و گویش‌های شرقی ایرانی، استاد دانشگاه اوسلو/ University of Oslo و عضو کمیته مشاوران بین‌المللی دانشنامه ایرانیکا، نویسنده زبان‌های مرزی ایران و هند/ IndoـIranian Frontier Languages (3 vols., 1929ـ67) و زبان‌های ایرانی‌ـ داردی IranoـDardica (1973.
2. درگذشت جان اندرو بویل/ John Adrew Boyle (متولد 1916)، شرق‌شناس بریتانیایی، تاریخ‌نگار ایران و مترجم گزیده‌ای از کتاب جامع التواریخ رشیدالدین و ویراستار ج 5 تاریخ ایران کمبریج/ Cambridge History of Iran.
3. درگذشت هانری کوربن/ Henry Corbin (متولد 1903)، ایران‌شناس سرشناس فرانسوی، فیلسوف، مصحح برخی متون فارسی، معروف به روشنگر نقش ایران در تحولات تفکر اسلامی، نویسنده ابن سینا و تمثیل عرفانی/ Avicenne et le récit visionnaire (1954 و انسان نورانی در تصوف ایرانی/ L’homme de lumière dans le soufisme iranien (1971.
1358ش/ 1979م
1. درگذشت ریچارد اتینگهاوزن/ Richard Ettinghausen (متولد 1906)، کارشناس سرشناس آلمانی حوزه هنر اسلامی و ایرانی، استاد هنر اسلامی دانشگاه نیویورک/ New York University، رئیس شورای بخش هنر اسلامی، در موزه هنر متروپولیتن/ etropolitan Museum of Art نیویورک، نویسنده از روم شرقی تا ایران ساسانی و جهان اسلام: سه صورت از تأثیر هنری/ From Byzantium to Sasanian Iran and the Islamic World: Three Modes of Artistic Influence (1972 و ویراستار کتاب قله‌های درخشان هنر ایرانی/ Highlights of Persian Art (1979 با همکاری احسان یار شاطر.
2. درگذشت سسیل جان ادموندز/ Cecil John Edmonds (متولد 1889)، سیاستمدار بریتانیایی که مقاله‌های او، حاوی مکاتبات شخصی و یادداشت‌هایش درباره قبائل کردستان در طول شصت سال (1913ـ1977) خدمتش در عراق و ایران است؛ و همچنین نویسنده کردها، ترک‌ها، عرب‌ها/ Kurds, Turks, and Arabs (1957.
3. درگذشت جورج گلن کمرون/ George Glenn Cameron (متولد 1905)، متن‌شناس و تاریخ‌نگار امریکایی، بنیان‌گذار بخش مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه میشیگان/ University of Michigan، نویسنده گنجینه لوح‌های تخت جمشید/ Persepolis Treasury Tablets (1948
4. درگذشت رومن گیرشمن/ Roman Ghirshman (متولد 1895)، باستان‌شناس سرشناس فرانسوی و تاریخ‌نگار هنر و معماری ایران قبل از اسلام، رییس هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران (1310ـ1351ش/ 1931ـ1972)، کاوشگر در شوش و مناطق دیگر، نویسنده آثار متعددی در زمینه هنر ایرانیان قبل از اسلام، از جمله ایران از آغاز تا اسلام/ Iran, des origines à l’Islam (1951، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی/ Parthes et Sassanides (1962) و هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی/ Perses. Protoـiraniens. MèdesـAchéménides (1963)
1359ش/ 1980م
درگذشت ریچارد تردول هالوک/ Richard Treadwell Hallock (متولد 1906)، آشورشناس، عیلام‌شناس، استاد دانشگاه شیکاگو و پژوهشگر انجمن شرقی/ Oriental Institute. او توانست بخش عمده لوح‌های عیلامی تخت جمشید را بخواند. نویسنده لوح‌های استحکامات تخت جمشید/ Persepolis Foritification Tablets (1969
1363ش/ 1984م
1. درگذشت لارنس پل الول ساتن/ Laurence Paul ElwellـSutton (متولد 1912)، پژوهشگر بریتانیایی در حوزه ایران دوره اسلامی. استاد دانشگاه ادینبورگ/ Edinburgh University و نویسنده ایران نو/ Modern Iran (1944)، نفت ایران: پژوهشی در سیاست قدرت/ Persian Oil: a study in power politics (1955، ع‍روض فارسی/ The Persian Metres (1976 و راهنمای کتاب‌شناسی ایران/ A Bibliographical Guide to Iran (1983 و قصه‌های عامیانه وَفسی/ Vafsi Folk Tales (2004.
2. درگذشت ولادیمیر گریگوریویچ لوکونین/ Vladimir Grigorevich (Grigoriyevich) Lukonin (متولد 1932)، پژوهشگر روسی مطالعات ایران قبل از اسلام و رییس پیشین گروه شرق‌شناسی موزه دولتی ارمیتاژ/ State Hermitage Museum، همکاری با محمد داندامایف/ Muhammad Dandamayev در تألیف فرهنگ و نهادهای اجتماعی در ایران باستان/ Culture and Social Institutions of Ancient Iran (English. ed., 1989) و همکاری با آناتولی ایوانف/ Anatoli Ivanov، در گنجینه‌های گمشده ایران: هنر ایرانی در موزه ارمیتاژ/ Lost Treasures of Persia: Persian art in the Hermitage Museum (1st US ed., 1996.
3. درگذشت کارل یان/ Karl Jahn (متولد 1906)، پژوهشگر تاریخ ایران، استاد دانشگاه لیدن/ University of Leiden و مترجم بخش‌هایی از جامع‌التواریخ رشیدالدین درباره غازان خان و قبائل غُز، به نام تاریخ مبارک غازانی/ Geschichte GazanـHan’s aus dem Ta’rihـiـmubarakـiـGazani des Rashid alـDin (1940 و غُز در جامع التواریخ/Die Geschichte der Oguzen des Rašid adـDin (1969
1365ش/ 1986م
1. درگذشت چارلز کرل ویلکینسون/ Charles Kyrle Wilkinson (متولد 1897)، پژوهشگر هنر اسلامی و ایرانی، سرپرست بخش هنر خاورمیانه باستان در موزه متروپولیتن/ Metropolitan Museum نیویورک، کاوشگر در نیشاپور، نویسنده نیشاپور: سفالگری دوره اولیه اسلامی/ Nishapur: pottery of the early Islamic period (1973 و نیشاپور: برخی از بناهای اولیه و تزیینات آن‌ها/ Nishapur: some early Islamic buildings and their decoration (1986.
2. درگذشت مارک یان درسدن/ Mark Jan Dresden (متولد 1911)، ایران‌دوست امریکایی هلندی تبار، متن‌شناس، متخصص زبان‌های ایران میانه، و استاد مطالعات ایرانی در دانشگاه پنسیلوانیا/ University of Pennsylvania، ویراستار دینکرت: متنی پهلوی/ Denkart: a Pahlavi text (1966.
3. درگذشت ژرژ دومزیل/ Georges Dumezil (متولد 1989)، متن‌شناس پرکار فرانسوی، تاریخ‌نگار دین، مشهور برای نظریه ساختار سه‌گانه جوامع هندو‌ـ اروپایی و نظریه سه کارکرد اجتماعی نامتغیر، نویسنده تولد فرشتگان (مشتری، مریخ، کویرینوس، سوم) رساله‌ای درباره شکل گیری الهیات زرتشتی/ Naissance d’archanges (Jupiter, Mars, Quirinus, III) Essai sur la formation de la théologie zoroastrienne (1945 مرتبط با امشاسپندان، او همچنین درباره حکایت Nard Ossetic نگاشته است.
4. درگذشت موریس اسون دیماند/ Maurice Sven Dimand (متولد 1892)، تاریخ‌نگار هنر و متصدی بخش هنرهای خاور نزدیک موزه متروپولیتن نیویورک، نویسنده دستنامه صنایع اسلامی/ A Handbook of Muhammadan Art (1947).
5. درگذشت اتو هلموت ولفگانگ لنتس/ Otto Helmut Wolfgang Lentz (متولد 1900)، ایران‌شناس آلمانی و متخصص گویش‌های فارسی میانه و جدید و دین ایرانی، استاد ایران‌شناسی دانشگاه هامبورگ، نویسنده کتاب نویسنده مقاله‌های لایه‌های فرهنگی دره‌های پامیر در آیینه زبان/ Kulturschicten der Pamirtäler im Spiegel der Sprache، در نشریه ZDMG، ش 84 (1930)، از گات‌های زرتشتی چه می‌دانیم؟ Wie weit verstehen wir die zarathustrischen Gāthās?، نشریه ZDMG، ش 105 (1955).
1367ش/ 1988م
درگذشت آلساندرو باوزانی/ Alessandro Bausani (متولد 1921)، چندزبانه مشهور ایتالیایی، متخصص تاریخ ادبیات، دین و فرهنگ ایران و فرهنگ و ادبیات برخی ملت‌های مسلمان دیگر مانند، اردو، سندی و اندونزیایی. استاد دانشگاه رم/ University of Rome، نویسنده دین در ایران/ Persia Religiosa (1959; English tr. as Religion in Iran, 2000)، تاریخ ادبیات فارسی/ Storia della Letteratura persiana (1960) با همکاری آنتونیو پالیارو/ Antonino Pagliaro، و ایرانیان، از نخستین روزهای سده بیستم/ The Persians, from the earliest days to the twentieth century (English tr., 1971).
1368ش/ 1989م
1. درگذشت بزیل گری/ Basil Gray (متولد 1904)، تاریخ‌نگار هنر بریتانیایی، مجموعه‌دار عتیقه‌های شرقی در موزه بریتانیا/ British Museum (لندن)، نویسنده نقاشی ایرانی/ Persian Painting (1961).
2. درگذشت ویلهلم آیلرز/ Wilhelm Eilers (متولد 1906)، پژوهشگر سرشناس آلمانی در زمینه‌های ایران‌شناسی، آشورشناسی، استاد متن‌شناس متون شرقی در دانشگاه ورتسبورگ/ University of Würzburg، او در علم اشتقاق اسامی خاص، واژه نگاری، و گویش‌های ایرانی، قلم می‌زد، نویسنده پژوهش در جای نام‌های ایران/ Iranische Ortsnamenstudien (1987، نام دماوند/ Der Name Demawend (1988)؛ و نویسنده بسیار دقیق و موثق واژه نامه آلمانی‌ـ فارسی/ DeutschـPersisches Wörterbuch (1959ـ71 که ناتمام ماند.
1369ش/ 1990م
درگذشت برتولد اشپولر/ Bertold Spuler (متولد 1911)، مورخ نامدار آلمانی در تاریخ ایران، آسیای میانه و مغولان، استاد دانشگاه هامبورگ/University of Hamburg، نویسنده تاريخ مغول در ايران، سياست حكومت و فرهنگ دوره ايلخانان / Die Mongolen in Iran (1939) و تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی/ Iran in frühislamischer Zeit (1952)، سرپرست و مدیر مجموعه ارزشمند و چند جلدی راهنمای مطالعات شرقی/ Handbuch der Orientalistik.
1371ش/ 1992م
درگذشت والتر هینتس/ Walther Hinz (متولد 1906)، ایران‌شناس آلمانی، با علائق گسترده، مانند فارسی باستان، تاریخ ایران و زبان عیلامی. استاد دانشگاه گوتینگن/ University of Göttingen، نویسنده سفرنامه والتر هینتس/ Iranische Reise. Eine Forschungsfahrt durch das heutige Persien (1938) و یافته‌های تازه از ایران باستان/ Altiranische Funde und Forschungen (1969 و داریوش و ایرانیان: تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان/ Darius und die Perser. Eine Kulturgeschichte der Achämeniden (2 vols., 1976ـ79.
1372ش/ 1993م
درگذشت آنه ماری فون گابین/ Annemarie Von Gabain (متولد 1901)، پژوهشگر آلمانی مطالعات آسیای میانه و ترکی که آثار متعددی درباره جنبه‌های مختلف ارتباط ایرانیان و ترک‌ها نگاشته است.
درگذشت لویی واندن‌برگ/ Louis Vanden Berghe (متولد 1923) باستان‌شناس بلژیکی که تعدادی از آثار باستانی پیش از اسلام را در استان فارس شناسایی کرد. نویسنده کتاب‌شناسی تحلیلی باستان‌شناسی ایران باستان/ Bibliographie analytique de l’archéologie de l’Iran ancien (1979)
1373ش/ 1994م
درگذشت ادیت پورادا/ Edith Porada (متولد 1912)، تاریخ‌نگار اتریشی، تاریخ‌نگار هنر خاورمیانه باستان، استاد دانشگاه کلمبیا و نویسنده هنر ایران باستان/ The Art of Ancient Iran (1965).
1374ش/ 1995م
درگذشت پتر کالمایر/ Peter Calmeyer (متولد 1930) باستان‌شناسی آلمانی، تاریخ‌نگار هنر ایران، و معاون رییس موسسه باستان‌شناسی آلمان، شعبه تهران، نویسنده برنز‌های قابل تاریخ گذاری لرستان و کرمانشاه/ Datierbare Bronzen aus Luristan und Kirmanshah (1969).
1375ش/ 1996م
1. درگذشت سر هرولد والتر بیلی/ Sir Harold Walter Bailey (متولد 1899)، ایران‌دوست، هندو اروپایی‌شناس پرکار و معروف بریتانیایی، زبان‌شناس خارق‌العاده، استاد سانسکریت دانشگاه کمبریج، عضو کمیته مشاوران دانشنامه ایرانیکا/ Encyclopaedia Iranica، بنیان‌گذار اصلی بنیاد ایران و هند باستان/ Ancient India and Iran Trust، مشهور از جنبه گستره آثارش درباره زبان سکایی ختن، از زبان‌های ایران میانه، نویسنده لغت نامه ختن سکایی/ Dictionary of Khotan Saka (1979) و فرهنگ سکایی در ایرانیان قدیم/ The Culture of the Sakas in Ancient Iranian Khotan (1982).
2. درگذشت گئو ویدن گرن/ Geo Widengren (متولد 1907)، متن‌شناس سوئدی، تاریخ‌نگار ادیان ایران، استاد دانشگاه اوپسالا/ Uppsala University، نویسنده عناصر میان رودی در مانویت/ (Mesopotamian elements in Manichaeism 1946)، برخورد فرهنگ ایرانی و سامی در دوره اشکانی/ Iranischـsemitische Kulturbegegnung in parthischer Zeit، مانی و تعلیمات او/ (Mani und der Manichaismus 1961) (1961 و دین‌های ایران/ (Die Religionen Irans 1965) .
1376ش/ 1997م
1. درگذشت دونالد نیوتن ویلبر/ Donald Newton Wilber (متولد 1907)، نویسنده، پژوهشگر، باستان‌شناس، عضو سازمان سیا (1948ـ1970)، نویسنده معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان/ Architecture of Islamic Iran: the Ilkhanid period (1955، باغ‌های ایران و کوشک‌های آن/ Persian Gardens and Garden Pavilions (1962)، ایران: گذشته و حال، از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی/ Iran: Past and Present, from Monarchy to Islamic Republic (revised edition, 1981) و معماری تیموری در ایران و توران/ The Timurid Architecture of Iran and Turan (1988).
2. درگذشت جان دیوید یوهانانان/ John David Yohannan (متولد 1911)، پژوهشگر امریکایی، استاد زبان و ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی دانشگاه نیویورک/ University of New York، نویسنده شعر فارسی در انگلستان و امریکا/ Persian Poetry in England and America (1977) و سعدی شاعر/ The Poet Sa’di (1987)
1377ش/ 1998م
درگذشت فریتس مایر/ Fritz Meier (متولد 1912)، پژوهشگر سرشناس سوییسی در عرفان ایرانی و اسلامی، نویسنده دو رساله در باب نقشبندیه/ Zwei Abhandlungen über die Naqshbandiyya (1994) و سنگ بناهای معارف اسلامی(منتخبی از مقالات علوم اسلامی)/ Essays on Islamic piety and mysticism (English tr., 1999).
1378ش/ 1999م
درگذشت ایگور میخاییلوویچ دیاکونوف/ Igor Mikhailovich Diakonov (متولد 1915)، تاریخ‌نگار نامدار روسی، پژوهشگر تاریخ و متن‌شناس متون ایرانی و خاورمیانه باستان، نویسنده تاریخ ماد/ Istorja Midii (1956).
1380ش/ 2001م
1. درگذشت رونالد اریک امریک/ Ronald Eric Emmerick (متولد 1937)، ایران‌دوست و متن‌شناس استرالیایی، متخصص زبان ختنی، استاد ایران‌شناسی دانشگاه هامبورگ/ University of Hamburg، ویراستار و مترجم کتاب زَمبَستا شعری به زبان ختنی درباره دین بودایی/ The Book of Zambasta: a Khotanese poem on Buddhism 1968، راهنمای ادبیات ختنی/ A guide to the literature of Khotan 1979.
2. درگذشت دیوید نیل مکنزی/ David Neil Mackenzie (متولد 1926)، بریتانیایی ایران‌دوست و متن‌شناس، استاد دانشگاه گوتینگن/ University of Göttingen، متخصص فارسی میانه، خوارزمی و کردی، نویسنده مطالعاتی در گویش کردی Kurdish Dialect Studies (2 vols., 1961ـ62) و فرهنگ کوچک زبان پهلوی/ A Concise Pahlavi Dictionary (1971)
درگذشت واسیلی ایوانوویچ آبایف/ Vasilii Ivanovich Abaev (متولد 1900)، زبان‌شناس اتحاد شوروی در زبان آسی/ Ossetic، متخصص تحول زبان‌های ایرانی، به ویژه، زبان آسی، نویسنده حماسه نرت/ Nartovskiĭ epos (1945) و واژه‌نامه روسی‌ـ آسی Russkoـosetinskiĭ slovar (1950)
3. درگذشت واسیلی ایوانوویچ آبایف/ Vasilii Ivanovich Abaev (متولد 1900)، زبان‌شناس اتحاد شوروی در زبان آسی/ Ossetic، متخصص تحول زبان‌های ایرانی، به ویژه، زبان آسی، نویسنده حماسه نرت/ Nartovskiĭ epos (1945) و واژه‌نامه روسی‌ـ آسی Russkoـosetinskiĭ slovar (1950)
4. درگذشت ایلیا گرشویچ/ Ilya Gershevitch (متولد 1914)، ایران دوست بریتانیایی روسی‌الاصل، متن‌شناس و مدافع سرسخت نظریه والتر برونو هنینگ/ W. B. Henning در تاریخ زرتشت (حدود ششم سده پیش از میلاد) و طرح آوانویسی زبان اوستایی بارتولومه/ Bartholomae، دانشیار زبان‌های ایرانی باستان دانشگاه کمبریج/ University of Cambridge و نویسنده سرود اوستایی به میترا/ The Avestan Hymn to Mithra 1959.
1381ش/ 2002م
1. درگذشت جس پیتر آسموسن/ Jes Peter Asmussen (متولد 1928)، دانشمند دانمارکی متن‌شناس متون فارسی و ادیان ایرانی، استاد مطالعات ایرانی دانشگاه کپنهاگ/ University of Copenhagen و نویسنده خواست وانیفت. مطالعات مانی‌شناسی/ Xuāstvānīft. Studies in (Manichaeism 1965) و ادبیات مانوی/ .(Manichaean Literature 1975)
2. درگذشت تحسین یازیجی/ Tahsin Yazici (متولد 1923)، پژوهشگر و تاریخ‌نگار ترک، از ویراستاران دائرة‌المعارف اسلام/ Islam Ansiklopedisi، و از مشاوران ویراستار ارتباط فارسی و ترکی دانشنامه ایرانیکا/ Encyclopaedia Iranica.
1382ش/ 2003م
1. درگذشت آنه ماری شیمل/ Annemarie Schimmel (متولد 1922)، پژوهشگر ادبیات و عرفان اسلامی، شاعر، تاریخ‌نگار هنر (خوشنویسی)، که علایق پژوهشی او، ادبیات فارسی، ترکی، عربی و اردو است. نویسنده ابعاد عرفانی اسلام/ Mystical Dimensions of Islam (1975، شکوه شمس: سیری در آثار و افکار مولانا جلال‌الدین رومی/ Triumphal Sun: a study of the works of Jalaloddin Rumi (1978) گل و ستاره: دنیای تصویرها در شعر فارسی/(A TwoـColored Brocade: The Imagery of Persian Poetry 1992).
2. درگذشت گرهارد دورفر/ Gerhard Doerfer (متولد 1920)، کارشناس مشهور آلمانی در حوزه زبان‌های ترکی و مغولی و نویسنده عناصر ترکی و مغولی در فارسی جدید/ Turkische und mongolische Elemente im Neupersischen (4 vols., 1963)ـ75.
1384ش/ 2005م
درگذشت سر دنیس رایت/ Denis Wright (متولد 1911)، سیاستمدار و پژوهشگر، سفیر بریتانیا در ایران (71ـ1963)، از همکاران دانشنامه ایرانیکا و نویسنده انگلیسی‌ها در میان ایرانیان/ The English amongst the persians 1977))، و ایرانی‌ها در میان انگلیسی‌ها/ The Persians amongst the English 1978)).