ریشه دستگاه‌های موسیقایی در ترکستان شرقی

نویسنده: دویا شیونگ؛ ترجمه دکتر محسن جعفری‌مذهب

نسخه PDF نوشته:

| ریشه دستگاه‌های موسیقایی در ترکستان شرقی |

درآمد

با آنکه اکثریت ساکنان ترکستان شرقی (استان شین‌جیان چین) از نژاد اورال – آلتایی (و بیشتر ترک) هستند، اما دستگاه موسیقایی اکثریت ساکنان آن ایرانی است. دویا شیونگ پژوهشگر چینی، با استفاده از دانش نوین «موسیقی­شناسی قومی Ethnomusicology» تلاش کرده است به این سؤال پاسخ دهد که چرا دستگاه غالب موسیقایی اکثریت مردم ترکستان شرقی، دستگاه ایرانی است. نتیجه­گیری او چنین است:

1- بین دستگاه موسیقایی ونژادساکنان ارتباط مستقیمی نیست.

2- بین دستگاه موسیقایی و زبان ساکنان ارتباط مستقیمی نیست.

3- بین دستگاه موسیقایی و دین ساکنان ارتباط مستقیمی نیست.

4- بین دستگاه موسیقایی و پراکندگی جغرافیایی ساکنان ارتباط مستقیمی نیست.

5- علت انتخاب دستگاه موسیقایی ایرانی از سوی اکثریت ساکنان آن است که پیش از مهاجرت همه اقوام کنونی ترکستان شرقی، اقوام آریایی در آن ساکن بوده­اند. با آنکه اقوام آریایی بدلایل گوناگون (همچون مهاجرت، اخراج، انهدام، ادغام نژادی، پاکسازی قومی) از ترکستان شرقی خارج شده­اند اما دستگاه موسیقایی خود را به ساکنان جدید وام داده­اند.

مقدمه

ناحیه خودمختار شین جیان- اویغور، غربی­ترین استان چین است. وسعت آن بیش از 400/709/1 کیلومتر مربع و تقریباً برابر یک سوم وسعت چین، و بزرگترینِ نواحی و استان­های آن است.

رشته کوه تیان‌شان، شین‌جیان را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می­کند که از نظر آب و هوا و وضعیت جغرافیایی تفاوت­های عمده­ای با یکدیگر دارند. شین‌جیان جنوبی شامل حوضة تاریم و صحرای تکلا مکان، و شین‌جیان شمالی شامل حوضة جونگاری و درة رود ییلی yili می­باشد. بیشتر مناطق جنوبی کشاورزی و نیز واحدهایی چند در اطراف رود تاریم و صحرای گوبی است. در شمال بجز مزارع و شهرهای محدود، مراتع زیادی وجو دارد و اکثریت مردم بصورت شبانی می­زیند.

تاریخ شین‌جیان به دو دوره پیش از ترکان و پس از ترکان تقسیم می­شود. در سده­های هشتم و نهم میلادی / دوم و سوم هجری گروه بزرگی از اویگوران Ouigur ترک زبان (که نیاکان اویغوران کنونی بودند) به شین‌جیان جنوبی راه یافتند و پس از حدود سیصدسال (حدود سده 11م/5 ه‍) هم در شمال و هم در جنوب، گویش­های ترکی جانشین گویش­های بومی شد.

در شین‌جیان 5 قومیت ترک زبان وجود دارند که عبارتند از: اویغور، ازبک، کازاخ =قزاق، قرقیز و تاتار.

به عقیده همگان، آوازهای عامیانه، پایه موسیقی عامیانه است. آوازهای عامیانه از دو بخش شکل می‌گیرد: ترانه و رِنگ (ملودی)، و رِنگ باید با متن هماهنگ گردد. از آنجا که بین ترانه و رِنگِ آوازهای عامیانه ارتباط روشنی است و از آنجا که آوازهای بومی پایه موسیقی عامیانه شمرده می­شوند، بسیاری از موسیقیدانان بر این باورند که موسیقی عامیانۀ هر قومی با زبان آن پیوند خورده است. این نظریه توسط موسیقیدان نام­آور مجاری زولتان کدالیZoltan Kodaly تشریع شده است که می­نویسد: «هرچند توسعه موسیقی مجاری تفاوت مهمی با توسعه زبان مجاری ندارد با اینحال توانایی زبان به توانایی هرچه بیشتر موسیقی انجامیده است». و بیشتر موسیقیدانان گمان دارند که اگر بعضی زبان­های قومی از خاستگاه زبانی خاصی برخوردار باشند، سبک­های موسیقی آنان نیز باید شبیه­تر باشد.

البته وضعیت به این سادگی هم نیست. گرچه در شین‌جیان به گویش­های گوناگون ترکی سخن گفته می‌شود و آنان براحتی حرف یکدیگر را می­فهمند (مثلاً ازبکان جنوبی با اویغوران، و کازاخان با تاتاران سخن می­گویند) اما در آنجا دستگاه­های گوناگون موسیقایی وجود دارد که اختلاف کاملاً آشکاری با یکدیگر دارند.

چرا موسیقی ترک­زبانان در شین‌جیان تا این اندازه با یکدیگر اختلاف دارد؟ این معمای بزرگی است و هدف این پژوهش، موفقیت در پاسخ و تشریع ممکن آن است. کاوشی در تاریخ و ریشه­های این مردم، می­تواند ما را در کشف محدودیت­های ارتباط بین زبان و موسیقی در شین‌جیان یاری دهد.

دستگاه های موسیقائی گوناگون

یک- دستگاه­های موسیقایی از چهار بخش شکل می­گیرد:

1- بافت آهنگی

2- شکل ترکیبی آهنگ­ها

3- کارکرد وزن و هماهنگی

4- کارکرد ویژۀ بافت موسیقی

بنابر تجزیه و تحلیل نوا نویسی موسیقی‌چینی، موسیقی قومیت­های موجود در چین در سه دستگاه موسیقایی کار می­کنند: دستگاه مغولی، دستگاه ایرانی-عربی، دستگاه اروپایی (که می‌تواند به دوگونه شرقی و غربی تقسیم شود). بگذارید ویژگی­های این دستگاه­های موسیقی را بررسی کنیم:

الف: مهم­ترین ویژگی دستگاه مغولی، بهره­گیری از صداهای آزادست. زیروبمی این صداها در رقص و آواز تغییر می­کند. دیگر ویژگی مهم آن، بهره گیری از دستگاه پنج نتی بدون نیم صداست .

ب:ویژگی­های دستگاه ایرانی-عربی، بهره­گیری از ریز صدا هاست از قبیل ربع صداها،و انواع ریتم­های مختلط.

ج: دستگاه اروپایی تفاوت آشکاری با دستگاه­های مغولی و ایرانی-عربی دارد. این دستگاه از صداهای مختلط و گام­های هفت تونی، زمان­های ساده و مرکب، و سه بافت اصلی موسیقایی یعنی تک­صدایی، چندصدایی و هم­صدایی بهره می­برد. گرچه دستگاه اروپای شرقی از گام­های هفت تونی بهره می­برند اما اندازه­های آنها با دستگاه اروپای غربی تفاوت دارند. مثلاً در گام اروپای غربی: دو de، رِ Re، می mi، فا fa، سُل sol، لا la، تی ti است و در گام اروپای شرقی: دو do و  رِ  Re، می mi، فا fa، سُل sol، لا la، تی پهن ti flat.

 در دستگاه شرقی از میزان­های مختلط بهره می­برد و چندصدایی و همصدایی ندارد و مهمترین بافت آن تک­صدایی است. این سه دستگاه تفاوت­های آشکاری با یکدیگر دارند و هرکس براحتی آن را تشخیص می­دهد. دوگونه موسیقی اروپایی نیز براحتی قابل تمایز است.

در چین بجز 5 قومیت ترک، گویش‌وران هند و اروپایی روس و تاجیک در شین‌جیان می­زیند. موسیقی همه قومیت­های دیگر (شامل ترک­زبانان یوگور و سالار که در استان­های گانسو و چینگ‌های می‌زیند) تابع دستگاه مغولی است. روس­ها از دستگاه شرق اروپایی بهره می­برند. تاجیک­ها از دستگاه ایرانی-عربی بیش از دستگاه مغولی بهره می­برند. البته موسیقی گروه­های ترکی در شین جیان، از هر سه دستگاه بهره می­برد.

جدول زیر دستگاه­های موسیقایی استفاده شده توسط قومیت­های ترک زبان شین‌جیان را نشان می­دهد:

جدول 1

(اش= شرق اروپایی    اغ= غرب اروپایی        ای= ایرانی-عربی        م= مغولی)

جدول دو، درصد بهره بردن هریک از آوازهای عامیانه قومیت­ها را براساس آمار گزیده آوازهای عامیانه شین‌جیان (1983) نشان می­دهد:

جدول 2

از مقایسه جدول 1 و 2 درمی­یابیم که:

1. بجز ازبک­ها، سایر قومیت­ها از دو یا سه دستگاه موسیقی بهره می­برند.

2- هر قومیت چنددستگاهی، یک دستگاه عمده دارند: دستگاه ایرانی-عربی برای اویغوران، دستگاه مغولی برای تاتاران، دستگاه شرق اروپایی برای کازاخان و قرقیزان.

3- دستگاه غرب اروپایی فقط مورد بهره­گیری تاتاران است.

بنظر می­رسد بین مذهب و دستگاه ایرانی-عربی ارتباطی وجود ندارد و فقط 2 قومیت از دستگاه ایرانی-عربی بهره می­برند در حالیکه همه آنان مسلمان هستند.

بنظر می­رسد بین منطقه سکونت و دستگاه موسیقی ارتباطی وجود ندارد. دستگاه ایرانی-عربی و دو دستگاه گونه­گون اروپایی، هم در شمال و هم در جنوب بکار می­روند.

این پرسش مطرح می­شود که: علت وجود سه دستگاه متفاوت موسیقایی در میان ترک­زبانان شین­جیان چیست؟ در پاسخ به این پرسش، ما تاریخ قومیت­های ترک­زبان شین‌جیان را بررسی می­کنیم.

نگاه کوتاه تاریخی

همه قومیت­های ترک­زبان، تاریخ ویژه خود را دارند و شین‌جیان سرزمین مادری هیچ کدام از آنان نیست. براساس اسناد تاریخی، ریشه اویغوران به اقوام باستانی اویگور Ouigur می­رسد که از میانۀ سدۀ 8م/2ه‍ تا میانۀ سدۀ 9م/3ه‍ در درة رود اورخون orchon می­زیستند. نیاکان اویگوران، دینگ لینگ Ding ling نام داشته و در دورۀ دودمان­هان (206پ م- 220م) در جنوب دریاچه بایکال می­زیستند. چینیان هان، در دورۀ دودمان­های شمالی و جنوبی (420-589م) دینگ لینگها را بصورت تیه لهTiele،چی لهchile و یا گائوچهGaoche (به معنی «ارابه بلند») می­نامیدند. اویگوران مهمترین شاخه گائوچه بودند. در میانه سدۀ هشتم م/ دوم ه‍ اویگوران به خانات ترک (522-741م) یورش برده و خانات اویگور را در سرزمین مغولستان بنا نهادند. در میانه سدۀ نهم م/‌سوم ه‍ اویگوران پس از نبرد با قرقیزان، آن سرزمین را واگذاشته و در گروه­های گوناگون به غرب کوچیدند. گروهی به شین‌جیان کنونی و گروه­های دیگر به دالان هه­شی Hexi رفتند. مردمی که به شین‌جیان جنوبی کوچیدند نیاکان اویغوران کنونی هستند و آنانی که به دالان هه‌شی کوچیدند نیاکان یوگوران yugur کنونی می­باشند. اویغوران ساکن شین‌جیان شمالی در سدۀ 18م / 12ه‍ بدانجا کوچیدند.

پیش از کوچیدن اویگوران به جنوب شین جیان، گروه­های قومی گوناگون در آنجا می‌زیسته و به زبان‌های گونه­گون سخن می­گفتند. بنابر پژوهش­های گنگ شی‌مین Geng shimin در سرزمین­های اطراف ختن و مارال باشی (و شاید هم کاشغر) یکی از شاخه­های شرقی زبان ایرانی استفاده می­شد. در شمال تاریم، در حدود کوچا، کاشغر، و تورفان مردم به زبان تخاری سخن می­گفتند. از نیا Niya تا دریاچه لوپ نور به زبان پراکیت Prakit و در مناطق شرق ختن به یک یا چند گویش تبتی و شبه تبتی سخن گفته می‌شد. در ناحیه تورفان از حدود سده­های پنجم و ششم میلادی و بدلیل ورود چینیان بدانجا، زبان چینی استفاده می‌شد. هرچند اویگوران ناحیه را اشغال کردند اما ساکنان بومی ناحیه غربی با اویگوران کهن آمیخته شدند.

نیاکان کازاخان،ووسون Wusun نام داشته و در سال 161 پ م در دالان هه­شی می­زیستند. بین سال‌های 161 و 160 پ م، ووسونان از دالان هه­شی به درة رود ییلی و اطراف دریاچه ایسیک کول کوچیدند. بنابر اسناد تاریخی، ساکنان بومی این مناطق سکاها بودند و در پایان سدۀ سوم پ م روژی­ها Roozhi (دیگر ساکنان دالان هه­شی) به منطقه کوچیدند. اقوام ووسون، سکا، و روژی با یکدیگر درآمیختند و عناصر سکایی و روژی در ووسونان باقی ماند. در میانه سدۀ هشتم میلادی، ترکان خانات ترک را در کوهستان­های آلتایی بپا کردند و به مردم ووسون درآمیختند. پس از آن نیاکان کازاخان با اقوام کوچ­رو و نیمه­کوچ­روی اویغور، ختایی، کلی Keli، نایمان، مغولان قپچاق و خانات جغتای آمیخته شدند. این واقعیت که هنوز بعضی قبایل کازاخ نام­های ووسون، کلی، و نایمان را نگه داشته­اند نشان می­دهد که قومیت کازاخ، گروه قومی کهنی است.

نیاکان قرقیزان از پیش از تاریخ تا سده 13م / 7ه‍ در بخش بالایی رود نیی سئی می‌زیستند. چینیان این قوم را جیاکون Jiakun می­نامیدند. از دوره دودمان یوان (1271-1368م/669-769ه‍) تا دورۀ مینگ (1369-1644م/769-1054ه‍) قرقیزان از ینی­سئی بالا به کوهستان تیان­شان کوچیدند و پس از سده 15م/9ه‍ اقوام قرقیز ساکن تیان­شان وحدت یافتند.

سرزمین مادری ازبکان، ازبکستان کنونی است. در سدۀ 16 و17م/10 و11‍ق کاروان­های بازرگانی ازبک از بخارا و سمرقند، یارکنددر استان شین­جیان را بارانداز تجارت ابریشم، چای، خز،ریواس و دیگر کالاها ساختند. در خلال این دوره، ازبکان آسیای میانه در نواحی شمال و جنوب شین­جیان اقامت گزیدند.

نیاکان تاتاران در درة رود ولگا می­زیستند و در سدۀ گذشته [19م] و در آغاز سده بیستم میلادی به شین‌جیان کوچیدند. تاتاران ساکن دره ولگا روابط نزدیکی با مغولان خانات اردوی زرین داشتند.

بنابر داده­های تاریخی، جدول زیر سرزمین مادری، زیستگاه کنونی هر قومیت، و دستگاه موسیقی آنان را نشان می­دهد:

جدول 3

از جدول بالا درمی­یابیم که:

1- آن قومیت­هایی که دستگاه مغولی دارند از سرزمین­های شرقی شین­جیان، مغولستان، دریاچۀ بایکال و دالان هه­شی آمده­اند.

1. دستگاه ایرانی-عربی تنها از سوی قومیت­هائی بکار گرفته می­شود که امروزه در شین­جیان جنوبی و آسیای میانه می­زیند، بدون آنکه سرزمین مادری­شان یکی باشد.
2. دستگاه شرق اروپایی تنها در میان قومیت­های شین­جیان شمالی (کازاخ) یا آنانکه از سرزمین­های دورتر چون بالای رود ینی­سئی (قرقیز) به منطقه آمده­اند بکار می­رود.
3. دستگاه غرب اروپایی از سوی تاتارانی که در سدۀ گذشته به شین­جیان آمده­اند بکار گرفته می­شود. از تاریخ هرکدام از قومیت­های ترک­زبان درمی­یابیم که هرقومیتی که پس از سدۀ دوم پیش از میلاد به شین­جیان کوچیدند پس از ورود با اقوام بومی پیش از خود درآمیختند. برای مثال اویگوران کهن با اقوام جنوب شین­جیان که به زبان­های گوناگون سخن می­گفتند درآمیختند در حالیکه ووسونان با سکاها و روژی­ها.

از آنجا که موسیقی بدست مردم و نه وضعیت جغرافیایی ساخته می­شود، در ادامه پژوهش نگاهی به مردم شین­جیان پیش از آمدن ترکان می­اندازیم.

شین­جیان پیش از ترکان

گروهی از انسان­شناسان می­پندارند که شین­جیان نمی­تواند سرزمین مادری انسان هوموساپینس باشد و هیچ زیستگاه و ابزار پارینه سنگی در آن یافت نشده است. اما شین­جیان در عصرنوسنگی در وضعیت معیشتی شبانی و شکار بود. باستان­شناسان گورهای زیادی در شین­جیان یافته­اند و پژوهش­های فیزیکی انسان­شناسی براساس بازمانده­های انسانی، داده­های بیشتری به پژوهش­های ما می­دهد. بنابر نتایج این پژوهش­ها، ظاهراً 4 گونه عمده در شین‌جیان پیش از دورۀ مسیحی وجود دارد: سه گونه هند و اروپایی و یک گونه مونگولی.

نخستین گونه هند و اروپایی (188-1000 پ م) پیش اروپایی Proto-European نام دارد و در شمال ظاهر می­گردد. زیستگاه اینان به سوی شمال دریاچه لوپ نور، هامی، ارومچی، و ژائوسو Zhaosu واقع در درة رود ایلی است. ترکیب جسمانی آنان بسیار شبیه مردم کهن آسیای میانه (کازاخستان)، سیبری جنوبی، و دره رود ولگا است. ریشه انسانی آنان روشن، و رابطه آشکاری با نیاکان انسان کرومانیون (هومو ساپینس) و از نوع عصرسنگی اروپای شرقی دارند. دیگرگونه هند و اروپایی شبیهِ مردم اندرو نوو Andro novo در سیبری جنوبی است.

در حدود 600 پ م گونه دوم هند و اروپایی به شکل شرق مدیترانه­ای (هند و ایرانی) آشکار می­گردد. اینان در جنوب شین­جیان نزدیک کاشغر، ختن، و جنوب لوپ نور ظاهر می‌گردند. ویژگی­های جسمانی این مردم شبیه گروه­های کنونی ساکن آسیای میانۀ شوروی سابق است. حرکت آنان از غرب به شرق بود. بزبانی دیگر این باور وجود دارد که گروهی از آنان به آهستگی در حاشیه جنوبی جلگه تاریم حرکت کرده و در ناحیه لوپ نور با ساکنان ناحیه آمیخته شدند.

سومین گونه هند و اروپایی، گونه پامیر- فرغانه­ای است و در همان زمان در شمال ظاهر شد. برخی دانشمندان گمان دارند که این­گونه، از گونه پیش اروپایی جدا شده­اند و بعضی جهش­های تکاملی جمجمه‌ای، و بعضی ویژگی­های مونگولی بخود گرفتند. اما آشکار نیست که کدام یک از ویژگی­های مونگولی را دربردارند. از نظر برخی دانشمندان، این­گونه، نتیجۀ آمیختگی گونه­های پیش اروپایی و شرق مدیترانه­ای است.

برخی گورستان­های ووسون و سکایی در ژائو سو واقع در بالای رود ایلی یافته شده­اند. این گورستان­ها که بین 40پ م تا 200 م تاریخ­گذاری شده­اند و شامل 13 اسکلت (7 مرد و 6 زن) می­باشد. در این میان دو اسکلت ویژگی­های آشکار مونگولی دارند و دیگران ویژگی­های گونة پامیر-فرغانه­ای را دارند. اینها ویژگی‌های یکسانی با اسکلت­های همزمان سکایی و ووسون که در دیگر بخش­های آسیای میانه همچون کازاخستان یافته شده­اند دارند.

آخرین گونه مردم کهن شین­جیان، گونه مونگولی Mongoloid است. این­گونه باید از شرق آمده باشد و در حدود 1000 پ م یا کمی زودتر، گروهی از آنان در شرق شین­جیان اقامت گزیدند. بنظر می­رسد کوچ گسترده اقوام مونگولی به غرب در دورۀ دودمان هان شکل گرفته باشد. و این با گزارش­های مکتوب دربارة یورش شیونگ نو Xiong-nu (هون­های آسیایی) به غرب همخوانی دارد.

نقشة یک اماکن و پراکندگی جمعیت هند و اروپایی و مونگولی در شین­جیان کهن (1800 پ م- 200م) را نشان می­دهد. ما بروشنی پراکندگی گونه­های گونه­گون در شین­جیان را در دورۀ پیش از ترکان می­بینیم:

گونه پیش اروپایی (دولیکوسفال: 74-77 س م دورِ سر) 1800 پ م

گونه هند و افغانی یا شرق مدیترانه­ای (دولیکوسفال 70-72 س م دورِ سر) 700 پ م- 0 م

گونه تبتی- مونگولی (براکی سفال) 1000 پ م

نام­ها و تاریخ­های زیستگاه­ها

1- گوموگو    Gumogu     1800 پ م

2- یام بولاق    yanbulak     1100 تا 500 پ م

3- آلا گو         Alagu            700 تا 200 پ م

4-شیانگ بائو بائو    Xiangbaobao      800 تا 500 پ م

5-ژائو سو         Zhaosu      400 پ م

6-لوپ شوپلا     (لوپوشنپولا)    200 پ م

7-لولان              Loulan      200م

نقشة دوپراکندگی دستگاه موسیقایی در شین­جیان کنونی را براساس داده­های دست اول نشان می­دهد:

مغولی

شرق اروپایی

غرب اروپایی

با نگاهی به دو نقشه و آگاهی­های بدست آمده می­توانیم بگوئیم که:

1- دستگاه موسیقایی مغولی در شرق و شمال رواج دارد که در دورۀ پیش از ترکان گونه مونگولی در آنجا یافت می­شد.

2- دستگاه موسیقایی شرق اروپایی در شمال رواج دارد که از زمان کهن عناصر پیش اروپایی و پامیر-فرغانه­ای در آنجا بودند.

3- دستگاه موسیقایی ایرانی-عربی در جنوب شین­جیان رواج دارد که گونه شرقی مدیترانه­ای در آنجا ساکن بودند.

4-دستگاه موسیقایی غرب اروپایی فقط در میان مردم تاتار اما با درصد کم دیده می­شود.

ریشه دستگاه­های گونه­گون موسیقایی

  با مقایسه نقشه­های 1 و 2 می­توانیم نتیجه بگیریم که در شین‌جیان و مناطق همسایه­اش پیش از دوره ترکان، رابطه­ای بین دستگاه موسیقی و گونه­های نژادی وجود دارد. دستگاه مغولی با گونه مونگولی، دستگاه شرق اروپایی با گونه پیش اروپایی و پامیر-فرغانه­ای، و دستگاه ایرانی-عربی با گونه شرق مدیترانه­ای تطابق دارد. بزبان دیگر، گروه­های اصلی نژادی که در دوره پیش از ترکان در ناحیه­ای مستقر بودند می­توانند با دستگاه اصلی موسیقایی امروزی منطبق شوند.

امروزه می­توانیم پاسخ دهیم که چرا مردم ترک زبان شین­جیان از سه دستگاه موسیقایی گونه­گون بهره می­برند. هر قومیتی علت ویژه­ای برای استفاده از دستگاه ویژه خود را دارد.

1- اویغور

هم اویغوران و هم یوگوران از بازماندگان اویگوران کهن هستند. بنابر پژوهش­های من، یوگوران هنوز سنت موسیقایی اویگور کهن را حفظ کرده­اند. همه قطعات موسیقی عامیانه یوگور از دستگاه مغولی پیروی می­کنند. البته درصد قطعات بکارگرفته شده از دستگاه مغولی در موسیقی عامیانه اویغوری بسیار کم (5%) است که درست برعکس موسیقی عامیانه یوگوران است. بر این اساس بنظر می­رسد که سنت موسیقایی اویگور باستانی، هنگامی که اویگوران پس از کوچیدن به منطقه با ساکنان شمال شین­جیان آمیخته شدند به فراموشی سپرده شد و آنان میراث موسیقی آن مردم را پذیرفتند. امروزه دستگاه اصلی موسیقایی اویغوران دستگاه ایرانی-عربی است که ساکنان نخستین شین­جیان جنوبی پیش از ورود اویگوران از گونه شرق مدیترانه­ای بودند.

دومین دستگاه موسیقی اویغوران، دستگاه شرق اروپایی است زیرا دیگر ساکنان نخستین از گونة پیش اروپایی بودند. بهره­گیری اویغوران از این دستگاه­ها ثابت می­کند که دستگاه موسیقی با ترکیب نژادی ساکنان پیش از ترکان مطابق است.

2- کازاخ

آوازهای عامیانه براساس دستگاه موسیقای مغولی حدود 15% در برابر 85% دستگاه شرق اروپایی است. این نسبت (15 به 85) با نسبت ویژگی­های مونگولی به ویژگی­های پامیر-فرغانه­ای گورستان­های ووسون کهن و سکاها در ژائوسو هماهنگی دارد. بنظر می­رسد بار دیگر بیان شود که گونه موسیقی با گونه نژاد نیاکان همخوانی دارد.

3- قرقیز

آثار انسانی گونه­های پیش اروپایی در بخش بالایی رودهای اوب ob، ایرتیش Irtish و ینی سئی یافته شده­اند. این نواحی سرزمین مادری مردم قرقیز است. به گزارش اسناد تاریخی دورۀ تانگ «مردم جیان کون بلندقد و دارای موهای سفید، پوست سفید و چشمهای سبز هستند». از این گزارش درمی­یابیم که ویژگی‌های اصلی نیاکان قرقیزان، اروپایی بود و مایه شگفتی نیست که دستگاه موسیقایی شرق اروپایی در موسیقی آنان برتری دارد. و اگر امروزه دستگاه ایرانی-عربی در موسیقی آنان وجود دارد در نتیجه تماس باایغوران پس از

آمدن قرقیزان به جنوب شین­جیان است.

4-ازبک

تاآنجا که می­دانیم عناصرشرق اروپایی از آسیای میانه وارد جنوب شین­جیان شده­اند. پژوهش­های انسان‌شناختی نشان می­دهد که نیاکان ازبکان کنونی این عناصر نژادی را داشتند و امروزه آنان هنوز از دستگاه موسیقایی ایرانی-عربی بهره می­برند.

5-تاتار

هرچند نیاکان این تاتاران که امروزه در شین­جیان می­زیند از اروپا آمده­اند اما آنان خود از نژاد مونگولی بوده­اند.در دوره دودمان تانگ ، تاتاران یکی از اقوام بیابانگرد زیرنفوذ خانات ترک در شمال چین بودند. هنگامی که در سده دوازدهم میلادی، مغولان به غرب رفتند بسیاری از اقوام آسیای میانه و اروپا آنان را تاتار نامیدند. در سدۀ پانزدهم میلادی حاکمان مغول خانات قازان قوای تاتار را به خدمت گرفته و آنان را «تاتاران، پسران مغولان» نامیدند و نام تاتار بتدریج نام ساکنان خانات قازان شد. گروه نژادی امروزی تاتاری ترکیبی از بلغاران، قپچاقان، و مغولان است که در طول زمان شکل گرفته­اند. امروزه دستگاه اصلی موسیقایی تاتاران دستگاه مغولی است و دستگاه شرق اروپایی از روس­ها به عاریت گرفته شده است.

نتیجه­گیری

از آنچه گذشت درمی­یابیم که دستگاه موسیقایی استفاده شده توسط مردم ترک زبان امروزه شین­جیان، با گونه نژادی باستانی شین­جیان و تاریخ مردم آن همخوانی دارد.

موسیقی­شناسی نژادی Ethnomusicology شاخه­ای از موسیقی­شناسی و انسان­شناسی است که یکی از کارکردهای آن، بررسی جنبه­های مرتبط انسان­شناسی و موسیقی است. و این شامل نه تنها جنبه­های فرهنگی بلکه شامل جنبه­های انسان­شناسی جسمانی نیز می­شود.

شین­جیان یکی از مناطق اصلی برخوردها و حرکت­های بین گروه­های شرقی و غربی اوراسیاست. همچنین ناحیه­ای مهم بر سر راه مهم ابریشم است که از آسیای میانه می­گذشت. از این­رو پژوهش انسان‌شناسی موسیقایی Music Anthropology منطقه در طرح رابطه بین موسیقی و دیگر جنبه­های انسان‌شناسی کاری اساسی است.

ما می­توانیم از این پژوهش دریابیم که برغم انتظار ما از تناسب موسیقی ترک­زبانان شین­جیان با زبان آنان، هیچ رابطه درست و روشنی بین زبان و موسیقی وجود ندارد. بلکه این آگاهی­ها ما را ناگزیر می­کند که نتیجه­گیری مهمی را مطرح کنیم:

موسیقی همانند دیگر دستگاه­های ارتباطی انسانی، همسویی استواری با ویژگی­های جسمانی انسان دارد. در شین­جیان، سبک­های موسیقی گونه­گون، همخوانی نزدیکی با گروه‌های نژادی گونه­گون دارد. بهره­گیری از توانایی­های این نظریه، می­تواند بین انسان­شناسی فرهنگی و انسان­شناسی جسمانی ارتباطی ضروری ایجاد کند.